Termin „szkoła” ulegał wielowiekowej ewolucji. W starożytnej Grecji określano nim rozmowy myślicieli z uczniami na dowolne tematy, a także jako miejsce nauczania. Z kolei w czasach cesarstwa rzymskiego oznaczał już podstawową instytucję zajmującą się nauczaniem i wychowaniem młodzieży. Współcześnie termin szkoła jest używany w wielu różnych znaczeniach, z których najpopularniejsze to:

• • • instytucja nauczająca, oświatowo-wychowawcza
    • budynek, w którym się mieści instytucja nauczająca i wychowująca
    • osiągnięte wykształcenie w określonej instytucji
    • system instytucji oświatowo-wychowawczych dających określone wykształcenie, szkolnictwo, ustrój szkolny
    • kierunek w nauce, filozofii, literaturze itp., którego przedstawicieli łączą wspólne podstawowe poglądy i metody pracy twórczej (np. polska szkoła matematyczna, krakowska szkoła historyczna).

  Początki szkoły jako instytucji nauczającej, przekazującej dorastającemu pokoleniu pewien zasób wiadomości, wierzeń, zaklęć, zwyczajów itp. można się już dopatrzyć w obrzędach wtajemniczenia w społeczeństwach pierwotnych (tzw. szkoła leśna), a następnie w kulturach i cywilizacjach wschodu w swoistych formach przekazywania wybranej młodzieży zawartości ksiąg świętych albo zbiorów praw.

  Pierwsze instytucje nauczające powstały już w starożytnej Grecji, a pierwsza uporządkowana organizacja szkół o określonych programach pojawiła się w czasach hellenistycznych, a pierwszy publiczny system szkolny w cesarstwie rzymskim. Nowoczesne zaś systemy szkolne zaczęły się kształtować od czasów rewolucji francuskiej (1789-99). Z kolei od XIX wieku zaczęło się też rozwijać ustawodawstwo szkolne w efekcie czego odpowiedzialność za organizację szkół przejmowały rządy poszczególnych państw. Wówczas to uformowała się tzw. „drabina oświatowa” składająca się ze szkół elementarnych, średnich, zawodowych i wyższych. O ich szczegółowych, wzajemnych powiązaniach decyduje polityka oświatowa danego państwa, która w coraz większym stopniu uwzględnia kwestię dostosowania organizacji szkolnictwa do potrzeb kształcenia wykwalifikowanych kadr do pracy w różnych dziedzinach gospodarki i kultury danego kraju. Celowi temu służą liczne reformy szkolne uwzględniające możliwości danego kraju oraz w coraz większym stopniu potrzeby wynikające z procesów integracji i globalizacji. Najważniejsze typy i rodzaje szkół we współczesnych ustrojach szkolnych można wyodrębniać według następujących kryteriów:

• • • ze względu na charakter programowy (np. szkoły ogólnokształcące, zawodowe)
    • ze względu na poziom (szczebel) wykształcenia (np. przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, licea, technika, szkoły wyższe, nadające stopnie i tytuły naukowe – uniwersytety, politechniki, akademie cywilne i wojskowe, wyższe szkoły specjalistyczne, instytuty, kolegia uniwersyteckie, wyższe szkoły zawodowe)
    • ze względu na wiek uczniów (szkoły dla dzieci i młodzieży oraz szkoły dla dorosłych)
    • ze względu na płeć uczniów (szkoły, męskie, szkoły żeńskie oraz szkoły koedukacyjne)
    • ze względu na tryb nauczania (szkoły stacjonarne – dzienne, wieczorowe, zaoczne, szkoły korespondencyjne czy eksternistyczne)
    • ze względu na organizatora i utrzymującego szkołę (szkoły państwowe, publiczne, społeczne i prywatne)
    • ze względu na stosunek do religii (szkoły świeckie – laickie, szkoły wyznaniowe – nauczające w duchu określonego wyznania lub szkoły międzywyznaniowe – z obowiązkową nauką religii każdego wyznania osobno)
    • ze względu na język wykładowy (szkoły narodowe, utrakwistyczne).

  Przedstawione – ogólne informacje o szkole – ukazują ją jako specyficzną i jedną z najstarszych instytucji społecznych tworzoną głównie w celu przygotowania młodego pokolenia do dorosłego życia. Instytucja ta choć uznawana za jedną z najważniejszych w państwie nie zawsze jednak miała nawet budynek, w którym prowadzono zajęcia, a aż do XVII wieku nie zajmowano się kształceniem nauczycieli, którzy pełnili w niej wszystkie najważniejsze role. Problemy z jej organizacją i funkcjonowaniem stawały się w coraz większym stopniu obiektem zainteresowania różnych grup społecznych, choćby dlatego że w ciągu wieków swego istnienia szkoła obrastała w różne inne instytucje. Związanie one były m.in. z powstaniem administracji szkolnej, nadzoru pedagogicznego, tworzenia podręczników i innych środków dydaktycznych, produkcję urządzeń szkolnych, budowę sal dydaktycznych, boisk, itp. Tak więc rozwojowi szkoły – ilościowemu i jakościowemu – towarzyszyło powstanie przemysłu wytwarzającego te urządzenia i inne potrzebne zasoby.

  Współczesna szkoła w dobie integracji i globalizacji korzysta z wielu innych jeszcze ośrodków, osób i instytucji określanych jako jej otoczenie. Niektórzy z jego przedstawicieli formułują dla niej określone zadania i egzekwują ich realizację, inni współpracują z nią na różnych płaszczyznach, a jeszcze inni traktują ją jako źródło dochodu. Współpraca ta jest o tyle istotna, iż współczesny młody człowiek zaledwie ok. 30% swojej wiedzy zdobywa w szkole a całą resztę w wyniku oddziaływania innych czynników, osób i instytucji. Choćby tylko te uwarunkowania skłaniają do tego, ażeby nieco bardziej szczegółowo analizować działalność współczesnej szkoły i potrzeby społeczne, dla których realizacji w znacznej części ona istnieje.

 Ze wstępu do książki Jak usprawniać i udoskonalać polską szkołę.